استان خراسان رضوی-مشهد

استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی استانی با مرکزیّت مشهد در شمال شرق ایران است. واژهٔ رضوی در نام این استان، به آرامگاه علی بن موسی الرضا در مرکز این استان اشاره دارد. استان خراسان رضوی با استان‌های خراسان شمالی، خراسان جنوبی و استان سمنان و کشورهای افغانستان و ترکمنستان همسایه است. دو اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو دارد شامل قنات قصبه در گناباد و فهرست کاروانسراها (کاروانسراهای مزینان و مهر در داورزن، فخرآباد در بجستان، فخرداوود در مشهد، عباس آباد در تایباد، زعفرانیه در سبزوار و رباط شرف در سرخس)

شهرستان مشهد

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

کاروانسرای فخر داوود

 کاروانسرای فخرداوود در سده ۹ ه.ق در دوره تیموری ساخته شده و در شهرستان مشهد، روستای فخرداوود واقع شده است، به عنوان کاروانسرای برون شهری و بدون حیاط در مسیر نیشابور به مشهد در نزدیکی شهر جدید بینالود قرار دارد.در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای فخر داوود به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.

سایر جاذبه های فرهنگی

حرم امام رضا (ع)

دیرینگی قدیمی‌ترین بخش‌های این حرم به سال ۶۱۰ ه‍.ق (دهه ۱۲۳۰ م) می‌رسد. مساحت کنونی آن در حدود یک میلیون متر مربع رسیده‌است که آن را تبدیل به یکی از بزرگترین اماکن مذهبی جهان کرده‌است. پس از دفن علی بن موسی، آبادانی آنجا شتاب گرفت و سامانیان اقدام به ساخت بناهایی در آنجا کردند. در دوره غَزنَویان، ساختمان و قُبّه جدیدی بر آن مقبره ساخته شد و این ساخت و سازها تا دوره صَفَویان ادامه داشت و در حکومت صفویان به اوج خود رسید. توسعه آرامگاه در عصر افشاریان با طلاکاری ایوان صحن ادامه داشت. در دوره قاجاریان، ضریح جدیدی برای بقعه ساخته شد. در دوران سلطنت پهلوی، بیشتر تلاش‌ها معطوف به بازسازی، ترمیم و تغییر کاربری‌های بخش‌های مختلف حرم شد. این بارگاه در سال 1310 با شماره 140 در فهرست آثارملی ایران به ثبت رسید.

مدرسه دودر

مدرسه دودر مربوط به سده ۹ ه.ق است و در مشهد، مجاورحرم امام رضا (ع) واقع شده. ر اساس کتیبه سردر آن به سال ۸۴۳ هجری قمری در دوران حکومت شاهرخ تیموری به همت غیاث الدین خواجه بهار ساخته شده است. این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۳۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مدرسه پریزاد

مدرسه پریزاد مربوط به دوره تیموریان است و در مجاور حرم امام رضا واقع شده این مدرسه  به پریزاد خانم، ندیمه گوهرشاد و همسر میرزا محمد میرک حسینی منسوب است.  این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد گوهرشاد

مسجد گوهرشاد، یادگار یک معماری باستانی است از عهد تیموری در جنوب حرم رضوی که بنا به دستور گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری در سال ۸۲۱ هجری قمری ساخته شده است. کاشیکاری مسجد با طاق های گنبدی شکل و مناره های آن جلوه خاصی به بنا داده به طوری که آن را به نمونه کاملی از هنر ایرانی در قلب حرم تبدیل کرده است

مصلی پایین خیابان

مصلی پایین خیابان مربوط به دوره صفویه است و در مشهد، بلوار مصلی واقع شده تاریخ بنیان آن ۱۰۸۷ قمری است  و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد شاه

مسجد شاه یا مسجد هفتاد و دو تن مربوط به سده ۹ ه‍.ق است و در مشهد، خیابان خسروی واقع شده است. بنای کنونی ابتدا مقبره‌ای بوده که امیر غیاث الدین بین سال‌های ۸۰۷ تا ۸۱۷ برای خود بنا کرده و در دوره‌های بعد به مسجد تبدیل شده است. این اثر در تاریخ ۱۸ تیر ۱۳۱۱ با شماره ثبت ۱۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه خواجه ربیع



مقبرۀ خواجه ربیع مربوط به دورۀ صفوی است و در مشهد، انتهای خیابان خواجه ربیع واقع شده این بنا به توصیۀ شیخ بهایی توسط شاه عباس صفوی در نیمۀ اول سدۀ هجری ساخته شده‌است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

گنبد سبز

گنبد سبز آرامگاه شیخ محمد مومن مشهدی مربوط به دوره صفویه است و در شهر مشهد، خیابان آخوند خراسانی و در وسط میدانی به همین نام واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آرامگاه پیر پالان دوز

مقبره پیر پالان دوز مربوط به دوره صفوی ـ دوره معاصر است این مقبره متعلق به محمد عارف عباسی، از عرفای بزرگ قرن دهم هجری و قطب سلسله ذهبیه است و در خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم امام رضا (ع) واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گنبد خشتی

گنبد خشتی با قدمتی که به دوره صفوی بازمی‌گردد، مقبره امامزاده سید محمد از نوادگان موسی بن جعفر معروف به گنبد خشتی واقع در خیابان طبرسی می باشد  . این اثر در تاریخ ۱۶ دی ۱۳۴۵ با شماره ثبت ۶۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

مصلی طرق

مصلی (طرق) مربوط به سده ۹ ه.ق است و در مشهد، محله طرق واقع شده این مصلی تاریخی در سال ۸۳۷ قمری ساخته شده است. ایوان طرق مشهد دارای تزئینات منحصر به کتیبه خط ثلث، قاب‌ها و کار‌بندی‌های گچی بر سقف ایوان می‌باشد. این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

گنبد هارونیه

بقعه یا گنبد هارونیه مربوط به سده ۸ ه‍.ق و کهن‌ترین بنای به جا مانده از شهر توس است برخی آن را خانقاه و محل تدریس امام محمد غزالی می دانند که قبل از حمله مغول ساخته شده است. همچنین برخی مردم این بنا را زندان هارون می نامند. در ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۷۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

مدرسه عباسقلی خان شاملو

این مدرسه توسط عباسقلی‌خان شاملو در عهد صفویه بنا شد. این مدرسه، امروزه از مدارس حوزه علمیه مشهد است و در ابتدای خیابان نواب صفوی در کنار حرم رضوی قرار دارد. بنای مدرسه در دو طبقه و در چهار ضلع دارای چهار ایوان به سبک معماری عهد صفویه ساخته شده که بیش از ۱۰۰ حجره را در خود جای داده است.. این اثر در تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۵۷ با شماره ثبت ۱۶۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است

چهارطاقی بازه هور

چهارطاقی بازه‌هور یا آتشکده بازه‌هور مربوط به دوره ساسانیان است. این بنای سنگی در فاصله تقریبی ۷۵ کیلومتری مشهد در جاده قدیم اسدآباد واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۳۹ (اولین اثر ثبت شده در خراسان) به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

میل اخنگان

در ۲۰ کیلومتری شمال شهر مشهد و در حاشیه جاده توس، بنایی برج مانند به ارتفاع ۱۷ متر دیده میشود که به باور عده ای در این مکان نبرد سنگینی بین حکام قبلی خراسان و سلطان محمود غزنوی روی داده است. طرح معماری میل به دوره تیموری و قرن نهم هجری منتسب است. برج اخنگان در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ به شماره ۳۴۱ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه نادر شاه

آرامگاه نادرشاه بنایی است در مجموعه باغ موزه نادری در شهر مشهد که به یادبود نادرشاه افشار در سال ۱۳۴۲ خورشیدی به دست هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده‌است. این بنا در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۱۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی محل خاکسپاری حکیم ابوالقاسم فردوسی در توس است. آرامگاه فردوسی در سال ۱۳۱۳ ه‍.ش برابر با ۱۹۳۴ م گشوده شد. معماری داخلی بنا نیز دربردارنده کاشی‌کاری‌ها، نقوش سنگی برجسته از داستان‌های شاهنامه و کتیبه‌هایی سنگی از سروده‌های فردوسی و دیگران است این بنا در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۱۷۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

خانه داروغه

خانه داروغه مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی،کوچه داروغه واقع شده این اثر در اواخر دوره قاجار به دستور یوسف خان هراتی، آخرین داروغه مشهد در مساحت حدود یک هزار و ۱۰۰ مترمربع احداث گردید و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۳۵۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

خانه توکلی

خانه توکلی مربوط به دوره قاجار است و در مشهد، خیابان نواب صفوی، کوچه عسگریه واقع شده‌است از ویژگی‌های برجسته این بنا می‌توان به کاشی‌کاری و آجرکاری‌ در نمای آن اشاره کرد. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

حمام مهدی قلی بیگ

حمام مهدی قلی بیگ مربوط به دوره صفویه است و در مشهد، ابتدای بازار بزرگ واقع شده این حمام مجموعه‌ای از فضاهای متعدد بوده و بزرگترین و زیباترین بخش آن بخش بینه حمام با هشت ستون و تزئینات نقاشی است.  این اثر در تاریخ ۵ اردیبهشت ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۳۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان باخزر

شهر تاریخی مالین

شهر تاریخی مالین روی تپه‌هایی بنا شده بود و از آن به‌عنوان شهری بزرگ، آباد و پررونق در صدر اسلام یاد می‌شد. این شهر در داخل حصاری دایره شکل جای گرفته بود که محل کهندژ آن امروزه به‌صورت تپه‌ای مرتفع دیده می‌شود. در تاریخ ۵ آذر ۱۳۷۹ با شماره‌ی ثبت ۲۹۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قلعه اسکندرآباد

قلعه اسکندرآباد مربوط به دوران‌ تاریخی پس از اسلام تا دوره قاجار است و در شهرستان بخش باخرز، روستای قلعه نو واقع شده است. این مکان در ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۳۸ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

شهرستان بجستان

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

کاروانسرای فخرآباد

کاروانسرای فخرآباد مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان بجستان، بخش یونسی، روستای فخرآباد واقع شده. در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای فخرآباد به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود

سایر جاذبه های فرهنگی

مسجد جامع



مسجد جامع بجستان مربوط به دوره تیموریان، قرن نهم هجری است و در زمان شاهرخ تیموری به همت «محمدبن فخرالدین بن سیف الدین بن مقدم بجستانی» بنا شده و تاریخ اتمام آن بر اساس کتیبـه موجود در مسجد سال ۸۲۸ هجری می باشد . این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۵۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع مرندیز

مسجد جامع مرندیز مربوط به دوره ایلخانی است و در روستای مرندیز واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد مزار

مسجد مزار مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بجستان، روستای مزار واقع شده در دل تپه حفر شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۲۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

روستای مزار

داشتن اولین اقامتگاه بوم گردی شهرستان، امکان اسکان در خانه ای با قدمت بیش از چهارصد سال برای مسافران همراه با طبخ غذاهای سنتی و خرید محصولات بومی محلی بر غنای این روستا افزوده ‌است.اهالی این روستا به زبان فارسی گویش مزاری تکلم می کنند. بافت تاریخی روستای مزار نیز در تاريخ ۰۲/۰۶/۹۵ به شماره ۳۱۵۵۶ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است

پل یونسی

پل یونسی مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان بجستان، شهر یونسی واقع شده معماری این پل دارای ۹ چشمه تاق جناغی و آبرهای نیمه مدور است . که در بخشی از آن سنگ یا ملات ساروج و قسمتهایی دیگر از آجر و گچ ساخته شده است. این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۴۹۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان بردسکن

برج علی آباد

روی قلعه ای به نام کوشک ساخته شده و نمای بیرونی آن آجری و هشت ترک است.ارتفاع گنبد 27 متر و محیط داخلی آن 22 متر است. قدمت این بنا به اشکانیان و ساسانیان می رسد و چون معروف بوده که اینجا قبر یا آرامگاه است به آرامگاه کشمر هم معروف بود. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۲۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

برج فیروز آباد

میل مزبور با ظاهری استوانه‌ای شکل و با ارتفاع فعلی ۱۸ متر با وجود عناصر تزئینی و نحوه آجرچینی نشان دهنده معماری به سبک و شیوه رازی است. این میل دارای دو کتیبه در بالا و پایین به خط کوفی است همچنین در داخل میل نیز پلکانی به‌طور مارپیچ تعبیه شده‌است که روی هم رفته شواهد معماری انتساب این اثر را به عصر سلجوقی نشان می‌دهد. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آرامگاه عبدل آباد

چهارطاقی عبدل‌آباد یا آرامگاه عبدل‌آباد مربوط به دوره ایلخانی است و د روستای عبدل‌آباد واقع شده و.این بنا بقعه‌ای خشتی آجری به ارتفاع ۱۳٫۲۰ متر می‌باشد که گنبدی بر فراز آن ساخته شده است. این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۹۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

قلعه رحمانیه

قلعه رحمانیه یا قلعه رحمان‌گِرد؛ نام قلعه‌ای تاریخی مربوط به سده ۸ تا ۱۲ قمری (دوره تیموری) است و در روستای رحمانیه واقع شده. این قلعه دارای پلانی دایره‌ای (گِرد) شکل می‌باشد که نحوه قرار گرفتن آن در ارتفاع موید این نکته است که قلعه رحمانیه یکی از ابنیه نظامی و مستحکم دوران خود بوده‌است. و این اثر در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۳۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان تایباد

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

کاروانسرای عباس آباد

کاروانسرای عباس‌آباد مربوط به دوره تیموری - دوره قاجار است و در روستای عباس‌آباد، ۳۴ کیلومتری شمال تایباد واقع شدهدر ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای عباس‌آباد تایباد به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند

سایر جاذبه های فرهنگی

شاهزاده قاسم

در ضلع جنوب غربی شهر مشهدریزه تایباد در میان قبرستان قدیمی بنایی قرار دارد که اهالی بر این باورند مقبره مذکور متعلق به قاسم ‌بن محمد بن ابی ‌بکر بن ابی‌ قحافه و پدرام فروه، مادر امام جعفر صادق (ع) است. این بنا گر چه دارای ظاهری ساده و کاهگلی است، اما تزئینات و معماری داخل آن اصیل و باشکوه است. بنای مزار از آثار به جای مانده از دوران صفوی است که در سال ۷۷ به شماره ۲۰۷۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است

آرامگاه مولانا زین الدین ابوبکر تایبادی

 آرامگاه مولانا زین الدین ابوبکر مربوط به سده 9 ه ق می باشد . بانی این مسجد پیر احمد خوافی، وزیر شاهرخ بهادر تیموری بوده و مسجد در سال ۸۴۸ هجری قمری به دستور وی ساخته شده است. اهمیت این بنا بیش‌تر به‌خاطر کتیبه‌های کاشی‌کاری معرق سردر و حواشی آن است که شامل نکات ظریف هنری و ویژگی‌های دوره تیموری می‌شود. این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۳۰۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

میل کرات

میل کرات نام یک مناره تاریخی در ۲۵ کیلومتری جنوب تایباد  و از آثار دوره سلجوقی است.این بنا با ارتفاع ۲۵ متر و محیط قاعده ۲۰ متر از فاصله ۸ کیلومتری قابل مشاهده است. این میل علامتی برای راهنمایی کاروان‌ها و مسافران تجاری و بازرگانی بوده‌است. میل کرات که در سال ۱۳۱۰ به شماره ۱۲۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است .

روستای سوران

روستای «سوران» که در غرب تایباد قرار گرفته بیشترین و بلندترین سنگ‌ افراشته ‌های منطقه را در خود جای داده است. این روستا که دارای آثار تاریخی مربوط به دوران‌ پس از اسلام است، در شهرستان تایباد، شهر مشهدریزه واقع شده است. آثار تاریخی روستای سوران در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۵۲۶ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شهرستان تربت جام

آرامگاه شیخ احمد جامی

آرامگاه شیخ‌احمد جامی مدفن و مقبره شیخ‌احمد جامی، با قدمتی نزدیک به ۸۰۰ سال در تربت جام واقع شده قدمت این بنا مربوط به سده۹ تا ۱۲ ه‍.ق است که داخل شهر تربت جام واقع شده است. این بقعه در واقع یک مجموعه است که از بخش ‌های مختلفی چون مقبره شیخ احمد، ایوان و...تشکیل شده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آرامگاه شاه قاسم انوار

آرامگاه شاه قاسم انوار در روستایی به نام لنگر قرار دارد. این آرامگاه مدفن شاه قاسم انوار، از عارفان و صوفیان سده هشتم و آغاز سده نهم هجری است. بنای مقبره که نمونه‌ای بارز از معماری اواخر دوران تیموری محسوب می‌شود، توسط امیر علی شیرنوایی ساخته شده است. از این مجموعه در ابتدا به‌عنوان خانقاه استفاده می‌کردند. در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

رباط تربت جام

رباط تربت جام مربوط به اواخر دوره تیموریان است و در داخل شهر واقع شده است. این بنای تاریخی در ۶ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۱۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. قابل ذکر است که «موزه مردم‌ شناسی تربت جام» نیز در قسمت شمالی این مجموعه دایر می باشد

شهرستان تربت حیدریه

مزار و مسجد شیخ قطب الدین

مزار و مسجد قطب الدین حیدر مربوط به دوره تیموریان است که در تربت حیدریه واقع شده است. قطب الدین حیدر عارف قرن ششم هجری (۵۱۳-۶۱۸ ه.ق)  و سر سلسله فرقۀ حیدریه است. شالودۀ آرامگاه احتمالاً در دوره تیموری با گنبدی دو پوسته گذاشته شده و در دورۀ صفویه تغییراتی در معماری آن انجام یافته است. این مکان در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۷۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بقعه شیخ ابوالقاسم کورگانی

در سه کیلومتری جنوب شهرستان تربت حیدریه بر روی تپه ای مشرف به روستایی به نام شیخ ابوالقاسم قرار دارد. بقعه امروزی به همت شیوخ گناباد و روی بنایی از دوره صفوی بیش از نیم قرن پیش ساخته شده است. این مکان در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۶۱۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی

مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی یک بنای تاریخی و مذهبی مربوط به دوره تیموریان و قرن نهم ه.ق است که در شهر کدکن در ۷۵ کیلومتری شمال باختری تربت حیدریه واقع شده است. این بنای تاریخی در سال ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .

رباط گسکک

رباط گسکک یا کسکک مربوط به دوره صفوی است و در روستای کسکک واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۸۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان جغتای

خداشاه

این بنا که مربوط به قرن هفتم هجری است به دلیل ارزشهای تاریخی فرهنگی و معماری در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده و پلان آن ۶ ضلعي منتظم است. داخل بنا داراي نگارگري گچ است شامل نقوش شمسه و ترنج و اسامي خامس آل عبا بر آن نوشته شده است. بنای بقعه امامزاده علی بن احمد خداشاه در سال ۱۳۸۰ در با شماره 4039 فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است

آرامگاه سید حسن غزنوی

آرامگاه سید حسن غزنوی شاعر و غزلسرای نامدار قرن ششم هجری قمری در روستای آزادوار از توابع بخش هلالی جغتای از جاذبه های تاریخی این منطقه است. این بنا به شماره ثبت ۲۰۶۵ در آثار ملی کشور به ثبت رسیده است

مسجد خسرو شیر

بنای تاریخی مسجد خسروشیر در بخش هلالی مورد توجه گردشگران است. این اثر تاریخی که قدمت آن به اوایل دوره اسلامی برمی گردد، در اراضی دو روستای خسروشیر و عباس آباد واقع شده است. این اثر ارزشمند در ۲۵ مرداد ماه ۱۳۷۷ به شماره‌ ۲۰۹۳ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است

شهرستان جوین

آرامگاه سعدالدین حموی

آرامگاه سعدالدین حموی مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان جوین، روستای متروکه بحرآباد واقع شده سعد الدین حمویه یکی از عارفان بزرگ خراسان بوده که در قرن هفتم هجری می زیسته است.  این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۳۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

بقعه خواجه نجم الدین

بقعه خواجه نجم الدین در شهرستان جوین، روستای زیرآباد از توابع دهستان بالاجوین واقع شده است و عمر آن به دوران ایلخانی بر می گردد. خواجه نجم‌الدین یکی از عارفان قرن ششم و هفتم هجری قمری است که این آرامگاه به ایشان منسوب می شود. این اثر در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۲۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه هفت معصوم

بقعه هفت معصوم مربوط به دوره تیموریان است و در روستای کروژده واقع شده و مهمترین کتیبه بقعه در زیر گنبد قرار دارد که مضمون آن صلوات و آیات قرآن بوده و تاریخ درج شده برروی آن ۸۱۹ ه.ق است .  این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۰۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهر آق قلعه

شهر آق قلعه، ارگ و برج و بارو و مسجد مربوط به دوره ایلخانی است و در شهرستان جوین، غرب شهر نقاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان چناران

مسجد جامع رادکان

مسجد جامع رادکان مربوط به اواخر دوره تیموریان -اوائل دوره صفوی است  روستای رادکان واقع شده است شبستان مسجد تقریباً دارای وسعتی معادل ۳۳۰۰ متر مربع است و ۱۲ ستون و ۱۲ نیمه ستون دارد و محراب ساده‌ای نیز در ضلع جنوب غربی در ردیف میانی فضای آن قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۶۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

برج رادکان

برج رادکان در استان خراسان رضوی و در 80 کیلومتری مشهد در مسیر چناران در محل شهر قدیم رادکان قرار دارد. بر اساس مدارک تاریخی و تحقیقات صورت گرفته میل رادکان اثر ریاضی دان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ خراسان، حکیم خواجه نصیر الدین طوسی است. برج تاریخی رادکان تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبسیه و آغاز نوروز را دارد. این برج در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ به شماره ۱۴۶ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

بند اخلمد

بند اخلمد که مربوط به دوره تیموریان است از جمله بناهای ساخته شده توسط سلطان حسین بایقرا آخرین پادشاه تیموری می‌باشد. طول این بند ۲۲۵ متر و عرض آن در تاج ۱۱ متر و در بستر رودخانه ۱۳٫۵ متر و ارتفاع آن ۱۲ متر می‌باشد این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۰۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان خلیل آباد

مسجد جامع

مسجد جامع  در دوره پهلوی ساخته شده است درجبهه های شرقی و غربی مسجد فضاهای معماری با كاربری های متفاوتی ایجاد گردیده، ایوان بنا با داشتن اجزاء و عناصر معماری به ویژه تاق و تویزه شكوه خاصی به این مجموعه بخشیده است. در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۲۴۰ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

قلعه کندر

قلعه کندر؛ نام قلعه‌ای تاریخی مربوط به سده ۵ تا ۷ قمری است (امپراتوری سلجوقی) و در شهرستان خلیل‌آباد، بخش ششطراز، شهر کندر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

یخدان گلی

از نكات جالب توجه این یخدان گلی استفاده از قطعات درشت چوب در میان شکاف قطرها است كه نقش سازه ای دارد و برای  استقامت بیشتر دیواره یخدان كاربرد داشته است. بنای یخدان که مربوط به دوره قاجاریه میباشد  در سال ۱۳۹۰ با شماره ثبت ۳۰۳۶۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است

شهرستان خواف

مدرسه غیاثیه

مدرسه غیاثیه خَرگِرد از ابنیه قرن نهم هجری قمری است که در روستای خرگرد خواف‌ واقع شده است. بانی مدرسه خواجه غیاث ‌الدین پیراحمد خوافی ‌وزیر سلطان شاهرخ بهادر تیموری بوده. با آن که این بنا، در دوره تیموریان ساخته شده است ولی شباهت بسیاری با آثار معماری دوره سلجوقی دارد این مدرسه با شماره ۱۲۶ در فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران در تاریخ پانزدهم دی ماه ۱۳۱۰ به ثبت رسیده است

مسجد ملک زوزن

مسجد ملک زوزن مربوط به سده هفتم هجری قمری است  و دارای آجر کاری و کاشیکاری های بسیار زیبا و نفیس است. مسجد ملک زوزن که به سبک خراسانی ساخته شده، از مساجد دو ایوانی عهد خوارزمشاهیان است که روی بقایای مسجد قبلی، در سال ۶۱۶ هجری ساخته شده است. این مکان در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۴۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آسیاب بادی های نشتیفان

مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان خواف، بخش مرکزی، شهر نشتیفان واقع شده از بزرگترین و ممتازترین مجموعه های خشت، گل و چوبی و البته قدیم ترین بنا از این گونه در جهان است که با تلفیق هنر و فناوری، همچنان در خدمت مردمان دیروز و امروز می باشد. و این اثر در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۴۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد جامع

مسجد جامع خواف مربوط به دوره تیموریان - دوره معاصر است که در سال ۸۰۰ قمری ساخته شده و در خواف، خیابان خواجه یار، کوچه مسجد جامع واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۲۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد جامع سنگان

مسجد جامع سنگان خواف مربوط به دوره خوارزمشاهی است و در شهرستان خواف، شهر سنگان، کوچه معروف به کوچه آب واقع شده اجزاء گنبد و کتیبه با تمام ظرافت انجام شده و عناصر تزئینی متعددی در زمینه کتیبه وجود دارد که شباهت بسیاری به بعضی از گچ بری‌های ساسانی دارد و در ترکیب کلی به صورت غیر متارن به کاررفته است. اثر در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد گنبد

مسجد ابوبکر صدیق یا مسجد گنبد سنگان (با نام رسمی:مسجد حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه) یکی از مسجدهای کهن خراسان در شهر سنگان در شهرستان خواف است. نمازگزاران این مسجد مسلمانان حنفی مذهب اند. این مسجد این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شماره ثبت ۳۶۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنا و معماری این مسجد مربوط به دوره سلجوقیان است

شهر زوزن

زوزن از توابع بخش جلگه زوزن در شهرستان خواف استان خراسان رضوی ایران قرار دارد. آثار بدست آمده در شهر ویران شده زوزن مربوط به سده ۴ تا ۷ ه‍.ق است این شهر در ۳۰ شهریور ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۴۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

کبودانی

مجموعه گردشگری کبودانی در هشت کیلومتری شهرستان خواف، در منطقه ‌ای جلگه ‌ای واقع شده است. این مجموعه مشتمل بر آرامگاه سلطان محمود کبودانی، عارف قرن هشتم، مسجدی تاریخی و حوض انبار می‌ باشد. این مجموعه  از آثار متعلق به عهد تیموریان است که در دوره قاجار نیز مرمت شده است. این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۴۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

کوشک و باغ سلامه

کوشک و باغ سلامه یا کوشک سلامی مربوط به دوره سلجوقیان - دوره معاصر است و در شهرستان خواف، شهر سلامه واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان خوشاب

چهار طاقی میرمظفر

بنای چهارطاقی میرمظفر مربوط به دوره ساسانیان است ودر روستای بابالنگر واقع شده این آتشکده بر بالای کوهی مرتفع از رشته کوه اثقلان مشرف به دشت‌های اطراف آن واقع شده است در دیوارهای این آتشکده فسیلهایی با قدمت ۱۰۰ میلیون سال دیده میشود  و این اثر در تاریخ ۴ خرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۷۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مجموعه بابا لنگر

مجموعه بابا لنگر مربوط به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار است و در شهرستان خوشاب، روستای بابالنگر واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۴۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه گل گنبد

مقبره گل گنبد مربوط به سده ۷ ه‍.ق است و در شهرستان خوشاب، بخش مشکان، روستای گل گنبد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۸۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان داورزن

اثار ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

رباط مهر

کاروانسرای تاریخی روستای مهر مربوط به دوره قاجار می باشد در محور سبزوار-شاهرود در حاشیه روستای مهر قرار دارد که در روزگار قدیم منزلگاه کاروان ‌های خسته جاده تاریخی ابریشم بوده و یکی از بهترین و زیبا ترین کاروانسراهای بین راهی این مسیر محسوب می‌ شود

رباط مزینان

کاروانسرای مزینان معروف به کاروانسرای شاه عباسی مربوط به دوره صفوی است در روستای مزینان واقع شده حوض انباری نیز در جلوی کاروانسرا وجود دارد که معماری خاص خود را دارد.  این بنا به سال ۱۰۶۴هجری قمری توسط حاج محمد طالب فرزند حاج معین الدین محمد اصفهانی برسم سنت حسنه وقف، بر بازماندگان راه احداث گردیده است.

در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، رباط  و مزینان به‌همراه 52 کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.

سایر جاذبه های فرهنگی

مسجد جامع چشام

بنای مسجد تاریخی چشام به دوره‌ سلجوقیان و خوارزمشاهیان برمی ‌گردد  مربوط به سده ۸ ه.ق است و در شهرستان داورزن، بخش باشتین، دهستان مهر، روستای چشام واقع شده است. این مکان در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۱۹۸۶ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چهار طاقی خانه دیو

چهارطاقی خانه دیو، موسوم به آتشگاه آذر برزین‌مهر (دردهه‌های اخیر)، این چهارتاقی که قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد به شماره ۴۰۳۵ در تاریخ 10 مهر 1380در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است

بافت تاریخی روستای مزینان

بافت روستای مزینان مربوط به دوره صفوی تا دوره قاجار است و در روستای مزینان واقع شده. این روستا دارای یک مجموعه تاریخی شامل کاروانسرا، دو مسجد تاریخی، مدرسه علمیه، باروی قدیمی و دو تپه باستانی است  و این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۱۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

قلعه آقا باشتین

قلعه آقا باشتین مربوط به دوره ایلخانی تا دوره صفوی - دوره قاجار است و در شهرستان داورزن، بخش باشتین، مرکز روستای باشتین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ثبت ۲۶۱۹۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان درگز

آرامگاه علامه شهرستانی

آرامگاه علامه شهرستانی مدفن علامه محمد بن عبدالکریم شهرستانی است و مربوط به دوره تیموری است و در شهرستان درگز، یک کیلومتری غرب روستای حضرت سلطان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

محوطه باستانی بندیان

محوطه باستانی بندیان مربوط به دوره ساسانیان است و در شمال‌غربی شهر درگز واقع شده رج خاموشی نیز دراین محوطه وجود دارد. در آتشکده گچ‌کاری‌های زیبایی وجود دارد که موضوعات آن عبارت‌اند از پیروزی بهرام پنجم بر پادشاه هپتالیان، مراسم مذهبی در حضور آناهیتا، معرفی افراد به شاه، صحنه ضیافت تاج‌بخشی به شاه. درون آتشکده آتشدانی زیبا یافت شده و پنج کتیبه به خط پهلوی در محراب آن قرار دارد. این اثر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۴۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان رشتخوار

مسجد جامع

مسجد جامع رُشتخوار که  در ۷۰۰ متری جنوب شرق رشتخوار در انتهای بلوار نیایش واقع شده است در دوره خوارزمشاهیان ساخته شده و در دوره‌ های بعد، مخصوصاً تیموریان و صفویان، الحاقات و تزییناتی به آن افزوده شده است. این مکان تاریخی در ۴ بهمن ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۴۳ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مزار شیخ امان قلی

 مربوط به دوره افشار است در روستای سنگان واقع شده است .شیخ امان قلی یکی از عرفای زمان خویش بوده و از آنجا که ‌پیروزی نادر شاه در حمله به هرات را پیش بینی کرد پس از بازگشت نادر و مطلع شدن از مرگ وی دستور ساخت مزاری برای آن شیخ را صادر شد. این بنا در ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۸۶۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده اس

مزار سید قوام الدین

 مربوط به سده ۹ قمری و دوره تیموری است، سید قوام الدین از نوادگان امام موسی ابن جعفر (ع) است. در شهرستان رشتخوار، شمال روستای نوق واقع شده است. این بنا در ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۴۳۳۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

خانه قرایی

خانه تاریخی قرایی مربوط به دوره قاجار است و بزرگترین موزه مردم شناسی شهرستان رشتخوار محسوب می شود. اين اثر تاريخي به دستور حاج سلطان علي خان قرائي ملقب به حاجي خان ياور و توسط معماران يزدي در ۲۰ شعبان ۱۳۴۴ هجري قمري ساخته شده و سال ۱۳۸۰ به شماره ۵۱۴۷ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است

شهرستان زاوه

بقعه سلطان سلیمان

بقعه سلطان سلیمان مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان زاوه، روستای سلطان سلیمان واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۱۳ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آب انبار نجف خان

آب‌ انبار نجف خان که مربوط به سده ۱۲ قمری، دوره افشار است، در شهرستان زاوه، شهر دولت ‌آباد، خیابان شهید رجایی واقع شده است. این آب انبار به دست فردی به نام "نجف قلی خان" احداث شده و در کنار آن مسجدی وجود دارد که سال ساخت آن به ۸۲۱ ه.ق است. این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۸۶۱ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است

شهرستان زبرخان

مجموعه تاریخی قدمگاه

مجموعه تاریخی قدمگاه واقع در شهر قدمگاه مربوط به سده ۱۱ قمری است مسجد و زیارتگاه قدمگاه؛ از مساجد دوره صفوی است که به دستور شاه اسماعیل یکم بنا شد، به جای بنای قدیمی‌تری، ساخته شده‌است. با توجه به کتیبه کاشی‌کاری گنبد به نظر می‌رسد کار تزئینات یا تعمیرات بنا در دوره شاه سلیمان صفوی به پایان رسیده‌است. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

کاروانسرای قدمگاه

 کاروانسرایی تاریخی مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان زبرخان، شهر قدمگاه واقع شده و این اثر تاریخی به مساحت 7546 مترمربع از جمله کاروان سراهای دشت با حیاط مرکزی است این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۹۱۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان سبزوار

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

کاروانسرای زعفرانیه

کاروانسرای زعفرانیه مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در شهرستان سبزوار، دهستان رباط، روستای زعفرانیه واقع شده در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای زعفرانیه به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند

سایر جاذبه های فرهنگی

مسجد جامع

مسجد جامع سبزوار یکی از قدیمی ‌ترین مساجد سبزوار است که در دوره سربداران ساخته شده‌ است. این مسجد مشتمل بر ایوانهای قبله، شمالی، صحن، شبستان و رواق در حاشیه جنوبی خیابان بیهق این شهر واقع است. از عمده تزئینات مسجد جامع سبزوار کاشی هفت رنگ و کاشیکاری خشتی است. . این اثر که در تاریخ 27 دی 1355 با شماره ثبت 1316  به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مصلی سبزوار

مصلی سبزوار مربوط به سده ۸ ه.ق است و در سبزوار، خیابان خواجه نظام الملک (شهدا) واقع شده.  در دوره سربداران احداث و اولین محلی است که در ایران نماز جمعه در آن بر پا شده است. این بنا که اکنون به عنوان موزه نماز ایران شناخته می شود، محل به دار آویخته شدن شیخ خلیفه سربدار بدست مغولان نیز می باشد. این بنا  در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۷ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

مسجد پامنار

مسجد پامنار سبزوار قدیمی ‌ترین مسجد این شهر و خراسان است در خیابان بیهق سبزوار در ضلع جنوبی آن واقع شده است. براساس مرمت ‌ها و بازسازی‌ ها در قرون مختلف قدمت این بنا از قرون اولیه اسلامی تا صفویه و معاصر تخمین زده می ‌شود. این مسجد در سال ۲۶۶ ه.ق در زمان خلیفه عباسی «المعتمد بالله» معاصر با  پادشاهی محمد بن طاهر آخرین پادشاه «سلسله طاهریان» و به همت پیرزنی مومن و نیکوکار ساخته شده. . این بنا  در تاریخ 23 فروردین 1346 با شماره ثبت 647 به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

امامزاده شعیب

بنای امامزاده شعیب از عناصر معماری شاخص شهر سبزوار به لحاظ فرهنگی، مذهبی و تاریخی است. اصل بناى امامزاده، احتمالاً از دوره  صفوى است که در قرن اخیر بازسازى و تزئین و تعمیر گردیده است. این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۵ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه ملا هادی سبزواری

آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری که عالم به علوم اسلامی، شاعر و فیلسوف دوران قاجار است و در شعرهایش با تخلص اسرار شناخته میشود، در شهر سبزوار، ضلع جنوبی میدان کارگر واقع شده است. این بنا در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

مناره خسرو گرد

مناره خسروگرد سبزوار واقع در ۱۰ کیلومتری غرب شهر سبزوار، مربوط به قرن ششم هجری قمری است. این میل به سال ۵۰۵ هجری قمری به دستور «تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید» مصادف با حکومت سلجوقیان احداث شده است. ارتفاع آن به ۳۸ متر می‌رسد و در بالای آن دو رشته کتیبه کوفی و تزئینات لوزی شکل دیده می‌شود . این اثر که در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید

خانه عظیمیان

خانه عظیمیان مربوط به دوره ایلخانیان است و در سبزوار، خیابان مدرس، کوچه نقابشک بالا، واقع شده است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۲۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

خانه الداغی

خانه­ی حاج میرزا مهدی الداغی در شرق خیابان عطاملک جوینی واقع شده و ساخت آن به اواخر حکومت قاجار باز می‌گردد. نمای خانه آجری است و تزئینات نقش‌برجسته­ آجری هم روی آن به چشم می‌خورد. این بنا در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۹۶۳ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

شهرستان سرخس

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

کاروانسرای شریف

رباط شرف کاروانسرایی در ۴۵ کیلومتری شهر سرخس است که به شیوه رازی ساخته شده . بانی بنای کنونی «شرف الدین ابوطاهربن سعدالدین عل القمی» است. با توجه به کتیبه موجود بنای رباط به سال ۵۴۹ هجری قمری در زمان سلطان سنجر سلجوقی با مصالح آجر و گچ ساخته شده‌است. در ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای شریف به‌همراه ۵۳ کاروانسرای تاریخی دیگر تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند.

سایر جاذبه های فرهنگی

آرامگاه لقمان

آرامگاه لقمان، بنایی عظیم و آجری در شهرستان سرخس در منتهی ‌الیه شمال شرقی ایران است.. بابا لقمان سرخسی از عقلای مجانین قرن چهارم و از معاصران و مصاحبان پیر ابوالفضل سرخسی بود. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۶۵ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است

بستر خشک رودخانه کشف رود

بستر خشک رودخانه کشف‌رود مربوط به دوره پارینه سنگی در شهرستان سرخس است. این اثر در تاریخ ۱۶ اسفند ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۴۳۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان ششتمد

بقعه امامزاده یحیی بن زید

بقعه امامزاده یحیی بن زید مربوط به دوره قاجار و دوره معاصر است و در شهرستان ششتمد، روستای عزیزآباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۲۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه ابوالحسن زید بیهقی

آرامگاه ابوالحسن زید بیهقی آرامگاه منسوب به ظهیرالدین ابوالحسن علی بن ابی القاسم زید بیهقی مشهور به ابن فُندَق است. این بنا مربوط به دوره معاصر است این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۶۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان طرقبه شاندیز

مسجد ازغد

مسجد ازغد مربوط به سده ۹ ه‍.ق است و در شهرستان مشهد، بخش طرقبه، روستای ازغد واقع شده مسجد تاریخی ازغد که در زمان تیموریان بنا شده که قدمت حدود ۱۲۶۰ سال دارد در سال ۸۳۳ (ه.ق) توسط فرد نیکوکاری به نام خواجه علی ازقدی بنا گردیده است. این اثر در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۶۴ با شماره ثبت ۱۶۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

باغمزار ویرانی

باغمزار ویرانی مربوط به دوره ایلخانی است و در روستای لنگر واقع شده باغمزار از دیرباز آرامگاه بزرگان بوده و پيشينه ساختن باغمزار به دوران باستان می رسد.  و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

رباط ویرانی

رباط ویرانی مربوط به دوره تیموریان تا دوره صفوی است و در روستای ویرانی واقع شده است.  این مکان در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۶۱ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است. در حال حاضر موزه مردم شناسی در این مکان دایر شده که اولین موزه تخصصی مشاغل و حرفه‌ های سنتی خراسان بزرگ به‌ شمار می ‌رود

گورستان کنگ

قبرستان کنگ مربوط به اواخر دوره صفوی -اواخر دوره قاجار است و در روستای کنگ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۹۴۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

کمر مقبولا

در منطقه کوهستانی کمر مقبولا سنگ نگاره های خاص و تاریخی از دوران قبل از تاریخ تا دوران اسلامی وجود دارد. نقوش صخره ای و معادن تاریخی کمر مقبولا در طرقبه با شماره ۳۲۰۱۲ در فروردین ۱۳۹۸ ثبت ملی شده است.

شهرستان فریمان

مجموعه تاریخی سنگ بست

مجموعه تاریخی سنگ بست مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در بخش مرکزی، روستای سنگ‌بست واقع شده دارای حصاری با ابعادی حدود ۴۰۰ در ۲۴۰ متر و خندقی به عرض ۱۰ متر و عمق فعلی ۲ متر دورتادور آن است و در مجموع هجده برج پیرامون شهر را احاطه کرده‌اند این شهر تاریخی شامل کاروانسرا، مسجد جامع، خانقاه، آرامگاه ارسلان جاذب، مناره و تعداد زیادی ابنیه می‌شد و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

سد فریمان

این سد بر روی رودخانه فریمان در یازده کیلومتری شهر فریمان و هفتاد کیلومتری جنوب شرقی مشهد ساخته شده است. از زمان ساخت آن اطلاع دقیق در دست نیست اما احتمالاً مربوط به دوره ایلخانی یا تیموری می ‌باشد. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۵۲۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مزار نظام الدین عشق آباد

مزار نظام الدین عشق آباد مربوط به دوره تیموریان است و در شهرستان فریمان، روستای عشق آباد واقع شده   مقبره نظام الدین یکی از نوادگان امام سجاد (ع) است.  این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۴۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

رباط سنگ بست

رباط سنگ بست مربوط به دوره تیموریان است و در شهرستان فریمان، بخش مرکزی، روستای سنگ بست واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان فیروزه

باغ نشاط

باغ نشاط که به «باغ سالار» نیز معروف است متعلق به به دوره قاجار بوده و در سال ۱۳۲۶ ه.ق به دست «آقابالاخان سالار معتمد گنجی» بنا شده است. این باغ دارای دو عمارت مرکزی و شمالی، حصار و برج و بارو است و سر در ورودی ها و دور پنجره های عمارتهای آن با گچبری ها و آجر کاری های زیبائی تزیین شده است. باغ نشاط  فیروزه در تاریخ ۰۵/۰۹/۱۳۸۰ به شماره‌ ۴۴۹۲ در فهرست آثار ملی ایران، ثبت گردیده است.

کاروانسرای شوریاب

کاروانسرای شوریاب مربوط به دوره قاجار است و در روستای شوریاب واقع شده است. این کاروانسرا با داشتن جلوه‌ های معماری نادر و همچنین عناصری چون ایوانچه‌ ها، ایوان‌ ها، حجره‌ ها، شاه ‌نشین، طاقنماها دارای اهمیت و بار فرهنگی ویژه‌ ای است. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۵۹۰۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان قوچان

کاروانسرای سهل آباد

کاروانسرای سهل آباد مربوط به اواخر دوره تیموریان تا اوائل دوره صفوی است و در شهرستان قوچان، روستای سهل آباد واقع شده است. رباط سهل آباد از نوع سرپوشیده آجری با زیربنای تقریبی ۴۸۰ مترمربع است که قوسهای جناغی به صورت چهارتایی بر روی پاکار ستون ها، فضای داخلی پوشش سقف آن را ایجاد نموده است. این مکان در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۶۰۸ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

ورودی هشتی امامزاده سلطان ابراهیم

ورودی هشتی امامزاده سلطان ابراهیم مربوط به دوره قاجار است و در شهرکهنه واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۹۳۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان کاشمر

امامزاده سید مرتضی

بارگاه امامزاده سید مرتضی (ع) در فاصله ۵ کیلومتری شمال کاشمر در دامنه کوه ‌های معروف به هفت شاخ، در منطقه ‌ای ییلاقی و چشم نواز، قرار گرفته است. بنای این امامزاده که مربوط به دوره قاجار است در تاریخ ۲ آبان ۱۳۵۶ با شماره ثبت ۱۴۸۸ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع

مسجد جامع کاشمر در سال ۱۷۹۱ میلادی / ۱۲۰۵ قمری در زمان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار و به هنگام امارت عبدالعلی خان میش مست بر ترشیز ساخته شد و امروزه از آثار تاریخی کاشمر و مهم ‌ترین مسجد آن شهرستان و محل برگزاری نماز جمعه (مصلی) است. ین مسجد در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ به شماره ۵۱۵۲ توسط سازمان میراث فرهنگی ایران در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

امامزاده سیدحمزه

امامزاده سیدحمزه یا باغ‌مزار؛ نام کهن‌ترین مسجد در کاشمر است، که دربرگیرنده آرامگاه منسوب به حمزه بن حمزه بن موسی کاظم، باغ و گورستان می‌باشد و نزد شیعیان به‌عنوان یک امامزاده گرامی داشته می‌شود. این اثر مربوط به دوره صفوی بوده و در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آرامگاه سید حسن مدرس

آرامگاه سید حسن مدرس بنایی است که سید حسن مدرس در آنجا مدفون است. این بنا در سال ۱۳۶۳ شمسی به جای مقبره کوچک قبلی و در میان باغ وسیع و محصوری در کاشمر ساخته شده‌است. بنای آرامگاه که از یک گنبد خانه مرکزی، چهار ایوان و گنبد فیروزه‌ای شکل گرفته به سبک معماری اسلامی و به اسلوب عصر صفوی بنیان گردیده‌است. این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۶۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مدرسه حاج سلطان العلماء

مدرسه حاج سلطان العلماء یا مدرسه علمیه حاج سلطان مدرسه‌ای تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار است و در کاشمر، خیابان امام خمینی، میدان مرکزی شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۹۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان کلات

کاخ کلات

نادر دژ، کاخ نادر، کاخ کلات، کاخ خورشید، یا عمارت خورشید، بنایی مربوط به از سده ۷ تا ۱۳ ه‍.ق است و در کلات، داخل شهر واقع شده یکی زیباترین کاخ های موجود در ایران است که به دستور نادر شاه افشار موسس سلسه افشاریه در اوایل به سلطنتش در سال 1108  خورشیدی ساخته شد. این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

مسجد کبود گنبد

مسجد کبود گنبد، یا مسجد جامع بنای مذهبی است که مورد احترام و توجه اقوام مختلف در طول تاریخ شهرستان کلات نادر بوده‌است و به همین علت، کاملترین هنر هنرمندان در خدمت معماری و تزئین نقوش این بنا بکار رفته‌است. این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۶۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

برج دیده بانی

برج‌های دیده بانی مربوط به دوره افشار است و در کلات، داخل شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۶۶۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان کوه سرخ

مزار پشت پنجه پسر

مزار پشت پنجه پسر یا مزار فرزندان ملامحمد مغرب زمین مربوط به سده ۱۲-۱۳ قمری است و در شهرستان کوهسرخ، ۱۵ کیلومتری شمال‌شرقی روستای اوندر (روستای متروکه پشت پنجه) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مزار پنجه پشت پدر

مزار پشت پنجه پدر یا مزار ملامحمد مغرب زمین مربوط به اواخر دوره صفوی است و در شهرستان کوهسرخ، ۱۵ کیلومتری شمال‌شرقی روستای اوندر (روستای متروکه پشت پنجه) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

گورستان نامق

گورستان نامق مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان کوهسرخ، روستای نامق واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۳۱۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

شهرستان گلبهار

آرامگاه عبدالرحمان گهواره گر

مقبره عبدالرحمان گهواره گر مربوط به سده ۹ و ۱۰ ه‍.ق است و در بخش گلمکان، روستای نوزاد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

حسینیه قدیمی گلمکان

حسینیه قدیمی گلمکان مربوط به دوره قاجار است و در گلمکان، مجاور میدان امام علی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۸۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

شهرستان گناباد

اثر ثبت شده در فهرست جهانی یونسکو

قنات قصبه

این قنات شاهكاری از پیوند هنر، دانش، تكنولوژی و مدیریت منابع آب است كه مهمترین شاخصه آن عمق مادر چاه، تكنولوژی حفر قنات و نیز شیوه بهره برداری آب می باشد كه آن را به یكی از جاذبه های تاریخی و مهندسی جهان تبدیل كرده است. طول این قنات بیش از 33 كیلومتر است و عمق مادرچاه اصلی در انتهای رشته 'دولاب نو' با توجه به شیب زمین حدود 300 متر و میزان آبدهی آن بیش از 130 لیتر در ثانیه ‌است .رشته قصبه واقع در مسیر اولیه اصلی قنات بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده. این قنات در سال 2016  در فهرست آثار ثبت شده در یونسکو قرار گرفت

سایر جاذبه های فرهنگی

مسجد جامع گناباد

مسجد جامع گناباد از بناهای ارزشمند دوره خوارزمشاهیان که بیش از هشت قرن قدمت دارد. از امتیازات مهم آن میتوان به وجود کتیبه‌ های کوفی و آجرکاری‌ های زیبا اشاره کرد و در انتهای حاشیه کتیبه خط کوفی، تاریخ ساخت این مسجد، سال ۶۰۹ هجری قمری برابر با ۱۲۱۲ میلادی مشخص شده است. بر اساس آثار و شواهد موجود ساختمان كنونی مسجدجامع گناباد دارای الحاقاتی است كه احتمالا در دوران ایلخانی ایجاد شده است. این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع حاج عبدلله نوقاب

مسجد جامع حاج عبدالله نوقاب مربوط به دوره قاجار است و در نوغاب (گناباد)، واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۵۷۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مسجد جامع بیدخت

مسجد جامع بیدخت مربوط به دوره زند است و در بیدخت، شمال شرق شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۹۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

مسجد جامع قوژد

مسجد جامع قوژد مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان گناباد، روستای قوژد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۵۱۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه امامزاده سلطان محمد عابد

بقعه امامزاده سلطان محمد عابد فرزند امام موسی کاظم، مربوط به سده ۱۰ هجری قمری است و در شهر کاخک  واقع شده است. این بنا در اواخر دوره سلجوقی  ساخته شده و در دوره‌های تیموری و صفوی مورد تعمیر قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۳۰ با شماره ثبت ۳۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

امامزاده احمد

بنای آرامگاه امامزاده سلطان احمدابن موسی‌الکاظم (ع) در ۳۵ کیلومتری شرق گناباد نزدیک به روستای بیمرغ واقع است. سنگ قبر موجود در فضای معماری بنا حاوی تاریخ ۱۰۵۳ ه.ق حاکی از آن است که در دوره صفویه و مقارن با این عصر بقعه‌ای در این مکان وجود داشته. این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۴۹۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده محمود خانیک

امامزاده محمود خانیک مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان گناباد، بخش مرکزی، روستای خانیک واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۵۷۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

آرامگاه ابومنصور ریابی

مقبره ابومنصور ریابی مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان گناباد، بخش مرکز ی، روستای ریاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۷۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

مدرسه علمیه

مدرسه علمیه مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در شهرستان گناباد، خیابان ناصرخسرو، کوچه مسجد جامع واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۵۰۰ به‌عنوان 7یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قلعه زیبد

قلعه زیبد آخرین بار در اختیار فرقه اسماعیلیه بوده است و در شهرستان گناباد، بخش کاخک، در منطقه مسکونی زیبد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۵۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آسیاب های آبی تک زو

آسیابهای آبی تک زو/ صالح‌آباد یکی از آثار ملی ثبت شده ایران در گناباد است که قدمت آن مربوط به اسلامی می باشد و در تاریخ 7 مهر 1381 به شماره ثبت 6378 در مجموعه آثار تاریخی ایران ثبت شده است. نشانی این اثر ملی ثبت شده گناباد ۳۰ کیلومتری شهرستان گناباد، بخش کاخک، ۵۰۰ متری شمال روستای تک میدان می باشد

آسیاب کاخک

آسیاب کاخک مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در کاخک، جنوب غربی شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۳۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

روستای ریاب

روستای زیبا و دیدنی ریاب در سه کیلومتری شهرستان گناباد، در نزدیکی قنات جهانی و بی نظیر قصبه واقع شده است. روستای ریاب با حدود ده قرن قدمت دارای خانه های قدیمی، آب انبار، حمام، بادگیر های زیبا و دیدنی است. ریاب از نظر پهنه‌ بندی اقلیمی، در اقلیم گرم و خشک قرار دارد. این روستا در سال ۱۳۸۷ شمسی در زمره آثار ملی کشور به ثبت رسید

شهرستان مه ولات

ایوان مسجد جامع ارغند

ایوان مسجد جامع ازغند؛ نام ایوان مسجدی تاریخی مربوط به دوره تیموری است و در غرب روستای ازغند واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۵۲۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آرامگاه منسوب به ابوسعید  ابوالخیر

بنای این مقبره در در روستایی به نام مهنه قرار دارد که به اعتقاد برخی مدفن شیخ ابوسعید ابی الخیر پیرمهنه‌است. این آرامگاه که مربوط به دوره قاجار است در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۱۹۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

رباط زرنوخ

رباط زرنوخ مربوط به دوره صفوی است و در روستای زرنوخ واقع شده این رباط از نوع سرپوشیده و دارای تزئینات آجری متعددی است بنحوی که پوشش سقف گنبدی بنا هر کدام آراسته به یک نوع آجرچینی است. ین اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۷۳۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

شهرستان نیشابور

آرامگاه عطار نیشابوری

آرامگاه عطار نیشابوری بنایی است تاریخی که در دوره تیموری توسط امیر علیشیر نوایی بر روی قبر عطار نیشابوری ساخته شد. در دوره پهلوی دوم مرمت کامل و در دهه هفتاد نیز مرمت مختصر شد. فریدالدین عطار نیشابوری شاعر و عارف نامی ایران در حدود سال ۵۴۰ هجری متولد و در سال ۶۱۸ درگذشت. این بنا در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

امامزاده محمد محروق

امامزاده محمد محروق یا آرامگاه محمد محروق (یا مزار امامزاده محمد محروق) مربوط به دوره تیموریان و دوره صفویه است و در نیشابور، مجاور آرامگاه خیام واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۳۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است

آرامگاه حکیم عمر خیام

آرامگاه عمر خیام نماد شهر نیشابور و نمونهٔ برجستهٔ معماری نوین ایرانی است که طراحِّ آن هوشنگ سیحون بود.طرحش برگرفته از زندگی، زمانه و اندیشه‌های عمر خیام است که بر هر سه «ریاضی‌دان»، «اخترشناس» و «شاعر» بودنِ خیام استوار است و سازه‌های پیرامون آرامگاه، به پیشهٔ پدری خیام (خیمه‌دوزی) رویکرد دارد؛ ۲۲ متر بلندا دارد؛ پیکربندی‌اش بتنی با هستهٔ فلزی است و در باغی در حومهٔ جنوب شرقی شهر نیشابور جای دارد این بنا در تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

گنبدهای آجری مهرآباد

در حاشیه شرقی جاده نیشابور-کاشمر و به فاصله ۳ کیلومتر از شهر نیشابور، در همسایگی گورستانی که با نامهای مهروا، شه مهر، و مهرآباد شناخته می شود، دو گنبد آجری با فاصله ۱۵ متر از یکدیگر قرار گرفته ‌اند. گنبد بزرگ که متعلق به دوره سلجوقی است، در نوع خود یکی از شاهکارهای معماری به شمار می ‌آید. این گنبد در تاریخ ۵ دی ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۴۹ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و گنبد کوچک نیز با قدمت دوران ایلخانی در ۰۹/۲۵/۱۳۷۵ با شماره ۱۸۰۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است